خدایا ما را در این ماه و ماه را برای ما سلامت بدار و این ماه را برای ما آسایش و عافیت مسلم بدار.ای خدایی که طاعت اندک ما بندگان را پذیرفته و در مقابل پاداش بسیار عطا می‌کنی. خداوندا از تو در خواست می‌کنیم که به هر کار خیری ما را راه بنمایی و از هر چه محبوب تو نیست ما را مانع شوی.ای مهربانترین مهربان عالم. (برگرفته از دعای امام صادق(ع) درباره رمضان)
فلسفه عبادات
ماه مبارک رمضان با روزه این طاعت بزرگ الهی قرین و همراه است. خداوند عزّوجلّ در کتاب حکیمش می‌فرماید:«یا ایها الذّین امنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون»:ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما مقرر شده است همچنانکه بر پیشینیان شما مقرر شده بود شاید که پرهیزگار شوید.
روزه عامل مؤثری برای پرورش روح تقوا و پرهیزگاری در تمام زمینه‌ها و ابعاد است. آنچنان که در آیة مورد بحث فلسفه روزه داری، رسیدن به روح تقوا معرفی شده است.
حضرت علی (ع) در خطبه قاصعه در مورد فلسفه عبادات می‌فرماید: خداوند بندگانش را با نماز و زکات و تلاش در روزه داری، حفظ کرده است، تا اعضاء و جوارحشان آرام و دیدگانشان خاشع و جان و روان شان فروتن و دل‌هایشان متواضع باشد، کبرو خودپسندی از آنان رخت بربندد، چرا که در سجده بهترین جای صورت را به خاک مالیدن، فروتنی آورد و گذاردن اعضاء پرارزش بدن بر زمین، اظهار کوچکی کردن است و روزه گرفتن و چسبیدن شکم به پشت عامل فروتنی است و پرداخت زکات، برای مصرف شدن میوه جات زمین و غیر آن، در جهت نیازمندی‌های فقرا و مستمندان است.
از آنجا که انجام این عبادت با محرومیت از لذائذ مادی و مشکلاتی همراه است تعبیرات مختلفی در آیة فوق به کا رفته است که روح انسان را برای پذیرش این حکم آماده می‌سازد.«یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام....» : نخست با خطاب «یا ایها الذین امنوا» یعنی‌ای مؤمنان ، این حقیقت را بیان می‌کند که روزه اختصاص به شما ندارد بلکه در امتهای پیشین نیز بوده است و سرانجام بیان فلسفة آن و اینکه اثرات پربار این فریضة الهی عائد خود شما می‌شود، آن را یک موضوع دوست داشتنی و گوارا می‌سازد.
در حدیثی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمودند: لذه ما فی النداء ازال تعب العباده و العناء: لذت خطاب «یا ایها الذین امنوا» آنچنان است که سختی و مشقّت این عبادت را از بین برده است.
از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را تلطیف و ارادة انسان را قوی و غرائز او را تعدیل می‌کند. در حقیقت بزرگترین فلسفة روزه، همین اثر معنوی و روحانی آن است.
امام علی (ع) می‌فرماید که از پیامبر (ص) پرسیدند: چه کنیم که شیطان از ما دور شود؟ فرمود: روزه، روی شیطان را سیاه می‌کند و انفاق در راه خدا پشت او را می‌شکند و دوست داشتن به خاطر خدا و مواظبت بر عمل صالح دنبالة او را قطع می‌کند و استغفار، رگ قلب او را می‌برد.
از امام محمد باقر (ع) روایت شده است که: «روزه و حج آرام بخش دل‌هاست.» همچنین از ام الائمه فاطمه زهرا (س) منقول است که ایشان فرمودند:«خداوند روزه را برای استواری اخلاص واجب فرموده است.»
این صحبت را با گهری دیگر از لسان پیامبر اعظم حضرت محمد مصطفی (ص) پایان می‌بخشیم:«اِنّ للجنه بابا بدعی الریان لا یدخل منه الا الصائمون»: بهشت دری دارد به نام ریان (سیراب شده) که تنها روزه داران از آن وارد می‌شوند.
مرحوم صدوق در معانی الاخبار در شرح این حدیث می‌نویسد: انتخاب این نام برای این در بهشت به خاطر آن است که بیشترین زحمت روزه دار از ناحیه عطش است، هنگامی‌که روزه داران از این در وارد می‌شوند چنان سیراب می‌شوند که بعد از آن هرگز تشنه نخواهند شد.
ارزش ماه مبارک رمضان
آنچه درباره مطلق روزه بیان کردیم ارزش و آثار مترتب بر آن بود ولی روزه ماه مبارک رمضان ویژگی‌های خاصی دارد که هم این ماه و هم روزه‌اش با سایر ماه‌ها و ایام سال تفاوت می‌کند.
سر این مطلب را امام عسکری (ع) به نقل از پیامبر (ص) بیان فرموده‌اند:«خداوند از آنچه خلق فرموده مواردی را ممتاز و انتخاب کرده است، هم از مکان ها و سرزمین‌ها، ممتاز و منتخب دارد هم از میان شب و روز، هم از میان ماه ها و هم از میان بندگان، آنچه که از میان مکان‌ها برگزیده است سرزمین مکه، مدینه و بیت المقدس است و آنچه از میان
شب های سال انتخاب فرموده، شب‌های جمعه، شب نیمه شعبان،لیله القدر، شب های عید فطر و عید قربان است و از میان ماه های سال، ماه برگزیده ماه رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان است، خداوند در ماه مبارک رمضان، رحمت واسعه‌اش را چند برابر سایر ماه ها نازل می‌کند.»
خلاصه این ماه به دلیل همان ویژگی و انتخاب ذات اقدس الهی، ماه برگزیده خداست و بندگانش را به میهمانی خود دعوت کرده است: «هُوَ شهرٌ دُعیتم فیه الی ضیافه الله»
این میهمانی بسیار کم مؤونه و فوق العاده پرفایده است. جوانان می‌‌توانند از این فرصت طلایی خوب استفاده کنند. در شرایطی هستند که قدرت عبادت دارند، آمادگی و صفای روح و پاکیزگی آنها از آلودگی‌های دنیا، بیشتر از سایر سنین است.
برای آنان که به عبادت از منظر تجارت هم نگاه می‌کنند یک تجارت بسیار پرفایده است. حضرت امیرالمؤمنین می‌فرمایند: چه تجارت بسیار پرسودی است که خداوند آن را میسر فرموده است، آنها ایام کوتاهی از سال را بر عبادت و طاعت خدا با فرمانبرداری صبر می‌کنند و در عوض آسایش و آرامش ابدی را برای خود تدارک می‌بینند.
ماه نزول قرآن
امتیاز دیگر ماه مبارک رمضان این است که قرآن کتاب هدایت و راهنمای بشر که فرقان است و با دستورات و قوانین خود روش‌های صحیح را از ناصحیح جدا کرده و سعادت انسان ها را تضمین کرده در این ماه مبارک نازل شده است. حتی در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: «تورات در ششم ماه مبارک رمضان و انجیل در دوازدهم و زبور در هجدهم و قرآن مجید در شب قدر نازل گردیده است.»
خداوند در قرآن کریم ماه مبارک رمضان را اینگونه توصیف می کند: « شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن.....»: ماه رمضان (همان ماه) است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است (کتابی) که مردم را راهبر و (متضمن) دلایل آشکار هدایت و (میزان) تشخیص حق از باطل است. پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد....
بنابر این، ماه رمضان همواره ماه نزول کتاب های بزرگ آسمانی و ماه تعلیم و تربیت بوده است، چرا که تربیت و پرورش بدون تعلیم و آموزش صحیح ممکن نیست. برنامه تربیتی روزه نیز باید با آگاهی هر چه بیشتر و عمیق‌تر از تعلیمات آسمانی هماهنگ شود، تا جسم و جان آدمی‌را از آلودگی گناه شست و شو دهد.در مناجات خمس عشر (مناجات المفتقرین) امام سجاد (ع) به خدا این گونه عرض می‌کند:« خدایا این سوز سینه‌ام جز با وصال تو خنک نمی‌شود.
خدایا این سوزش دل من جز با دیدن تو خاموش نمی‌شود. خدایا این شور و اشتیاق من جز با نظر به جلوة تو سیراب نمی‌گردد. خدایا این التهاب و بی قراری من آرامش نمی‌پذیرد جز با نزدیکی به تو. خدایا این حزن و این ناله و استغاثة من ساکت نمی‌شود مگر روح و ریحان تو بر دل بتابد. خدایا....... خدایا...»
